نقش کافئین در رابطه قهوه و بی خوابی
محققان اعتقاد دارند که کافئین موجود در قهوه یک ماده روانگردان کاملا طبیعی است! قهوه و بی خوابی مزمن و کلافه کننده رابطه تنگاتنگی با یکدیگر دارند و اصولا کافئین قهوه به صورت وسیع در بیشتر غذاها و نوشیدنی ها وجود دارد. کافئین حتی در بسیاری از گیاهان مانند دانه های قهوه، برگ چای، غلاف کاکائو و آجیل کولا یافت می شود. انواع دارو و نوشیدنی انرژی زا نیز به صورت صنعتی تولید شده و کافئین نیز در محتویات آن ها وجود دارد. کافئین برای بدن انرژی زا بوده و خاصیت تقویت کننده نیز دارد.
همانطور که متوجه شدیم بیشتر نوشیدنی ها کافئین دارند و محصولاتی که حاوی کافئین هستند تنوع زیادی نیز دارند. درک میزان کافئین موجود در یک ماده غذایی مانند برخی از نوشیدنی ها (مثل یک فنجان چای و یا کمی قهوه تازه دم) در صورتی که برچسب مشخصات نداشته باشد، امکان پذیر نیست اما می توان تضمین کرد که قهوه غلیظ ترین نوشیدنی دارای کافئین است که از مصرف بالایی نیز برخوردار است!
تاثیر کافئین قهوه بر مغز انسان
کافئین در روده کوچک جذب بدن می شود و حداکثر زمان جذب آن بین نیم ساعت تا یک ساعت است، ضمن اینکه میزان زمان جذب کافئین در میان افراد می تواند بسیار متفاوت باشد اما به محض جذب آن به شکل کاملا منظمی در سراسر بدن توزیع می شود و در اختیار مغز برای مصرف قرار می گیرد.
وقتی مغز کافئین دریافت می کند، این ماده گیرنده های آدنوزین مغز را غیرفعال می کند! آدنوزین ماده ای کاملا شیمیایی و خواب آور بوده که هنگامی که افراد بیدار هستند، در مغز تولید می شود. مسدود شدن آدنوزین پس از مصرف کافئین تاثیر قهوه و بی خوابی را بر هم تشدید می کند.
بیدار ماندن به کمک کافئین !
اصولا بیدار ماندن بیشتر باعث ترشح بیشتر آدنوزین در مغز می شود. وقتی که آدنوزین بیشتری تولید می شود فرد احساس خستگی و خواب آلودگی بیشتری می کند اما با مصرف کافئین و مسدود سازی آدنوزین قطعا هوشیاری تا زمانی بیشتری در مغز باقی می ماند.
ملاتونین تحت سیطره کافئین موجود در قهوه، ریتم طبیعی روزمره خود را از دست می دهد. مصرف کافئین در هنگام خواب می تواند شروع مکانیسم خوابیدن را با تاخیر مواجه کند. ریتم های روزمره بدن، الگو های فیزیولوژیکی هستند که مبنای عملکرد منظم بدن انسان بر اساس برنامه زمانبندی 24 ساعت شبانه روز می باشند. این ریتم ها به کمک دو چرخه بیرونی و درونی کنترل می شوند.
چرخه درونی و بیرونی ریتمیک روزمره بدن
چرخه درونی، فرایند های سلولی داخلی بدن میباشد و چرخه بیرونی نیز چرخه منظم و گذرای طی شدن فرایند طبیعی روز و شب است که مکانیسم نرمال بدن را کنترل می نماید. تجمع آدنوزین در مغز به فرآیند ریتم های روزمره بدن کمک قابل توجهی می نماید و تداخل کافئین قهوه با این فرآیند می تواند رابطه یک طرفه قهوه و بی خوابی را به درستی توجیه نماید.
ماندگاری تاثیر کافئین در بدن
تاثیر کافئین با میزان ماندگاری و عمر عملکرد آن در بدن اندازه گیری می شود. ماندگاری کافئین در بدن اصولا ما بین چهار تا شش ساعت بوده و برای افراد مختلف این عدد متغیر است. عبارت دیگری با عنوان نیمه عمر برای کافئین بکار می رود که مفهوم آن میزان مصرف نصف کافئین متابولیزه قهوه در بدن می باشد که قبلا مورد پردازش کامل قرار گرفته است. از این رو اگر کافئین را بعد از ظهر مصرف کنید، نیمه عمر آن، شما را در انتهای شب بی خواب خواهد نمود.
عوامل موثر بر کنترل متابولیسم کافئین در بدن
تغییر روند سرعت متابولیسم کافئین در بدن تحت تاثیر بعضی از آیتم ها متفاوت است. کسانی که نیکوتین مصرف می کنند نیمه عمر کافئین برای آن ها 50% کاهش می یابد. به همین دلیل اشخاصی که سیگار مصرف می کنند نسبت به افراد معمولی مصرف نیکوتین بالاتری دارند و نیمه عمر آن ها تقریبا نصف اشخاص معمولی می باشد.
نیمه عمر کافئین در زنان باردار بیشتر است و به کندی پیش می رود. اصولا پزشکان برای زنان باردار مصرف کافئین را ممنوع می کنند. در دوران بارداری مصرف کافئین باعث می شود که این ماده از طریق جفت به جنین منتقل شود. در عین حال به صورت نرمال مقدار کمی کافئین در شیر مادر وجود دارد.
تاثیر کافئین بر بی خوابی
کافئین انرژی انسان را منفجر می کند و سیستم عصبی مرکزی انسان را با قدرت تحریک می کند. برخی از مردم صبح ها قهوه می نوشند تا بی خواب باشند اما آنها نمیدانند که اگر شب قهوه و کافئین مصرف کنند ضرر آن از سودش خیلی بیشتر است! برای درمان قطعی بی خوابی بهتر است که افراد تحت نظر پزشک قرار بگیرند.
کافئین، قدرت بسیار زیادی در مختل کردن سیستم ریتمیک روزمره مغز برای ممانعت از خوابیدن دارد اما امکان از بین بردن خواب را به صورت دائمی وجود ندارد و نمی تواند اثرات خواب طولانی مدت را از بین ببرد. کافئین پس از مصرف خیلی کم در جلوگیری از ترشح آدنوزین موفق است و به هیچ وجه جایگزین خوبی برای یک خواب آرام و ترمیم کننده خستگی بدن، نخواهد بود.
کلام پایانی
کافئین موجود در قهوه مطابق تحقیقاتی که توسط دانشمندان صورت گرفته عامل اصلی بی خوابی در افراد است و تبعات نابهنجاری نیز برای بدن در پی دارد. اغلب کسانی که میخواهند از خواب شب بگریزند، رابطه قهوه و بی خوابی را به خوبی می دانند.
آن ها با مصرف مداوم قهوه در میانه روز برنامه ریزی مشخصی برای بیدار ماندن در شب دارند. کافئین از ترشح آدنوزین جلوگیری می کند و کمبود آدنوزین در مغز سنگینی مزمن خواب را برای انسان از بین می برد. در مجموع مصرف کافئین و قهوه تاثیرات متفاوتی بر روی بدن انسان دارد و می تواند چرخه روزانه زندگی را مختل کند؛ در عین حال این موضوع می تواند متابولیسم را افزایش داده و انرژی زا نیز باشد.
نویسنده : سید حمید داودی ازغدی
